Có một mùa thu đã đi vào lịch sử đấu tranh của dân tộc Việt Nam, trở thành một mốc son chói lọi, đó là mùa thu tháng 8/1945. Dân tộc Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng đã vùng lên khởi nghiã, đập tan ách thống trị của thực dân phong kiến, tuyên bố xây dựng Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Mùa thu đó mãi trường tồn trong lòng dân tộc. Mùa thu năm nay, cả nước bước vào kỷ niệm 75 năm, cách mạng tháng tám và Quốc khánh mùng 2/9. Ký ức mùa thu xưa với tinh thần sục sôi khởi nghĩa còn mãi trong lòng người, nhất là những người từng trực tiếp góp công sức cho cuộc khởi nghĩa tháng 8/1945 ở Quảng Ngãi.
Cụ Huỳnh Tứ nhớ lại những ngày tham gia cách mạng. Ảnh: Minh Sơn
Vùng Hành Tín Đông, huyện Nghĩa Hành - nơi Đội du kích Ba Tơ từ vùng núi Cao Muôn tiến về đồng bằng chọn Núi Lớn, lập chiến khu Hoàng Hoa Thám để phát triển lực lượng, tổ chức học tập chính trị và rèn luyện quân sự chuẩn bị cho Khởi nghĩa tháng 8/1945. Ở làng quê này, hiện vẫn còn những người từng tham gia khởi nghĩa của 75 năm trước, luôn nhớ về những ngày sục sôi cách mạng. Cụ Huỳnh Tứ, xã Hành Tín Đông, huyện Nghĩa Hành nhớ lại: “Hồi đó, tui 14 tuổi. Sáng ngày 14/8, du kích từ vùng Khánh Giang, Trường Lệ xuống. Người mang súng người mang dao kiếm. Lúc đó cờ cách mạng đã được treo lên những cây lớn ở phía đường đi qua Đồng Ngỗ, và ở phía Tây của xã. Lực lượng du kích xuống đến khu vực trung tâm xã tổ chức mít tinh hô vang khẩu hiệu đánh Pháp và chế độ phong kiến, giành chính quyền”.
Thành lập nhiều lò rèn sản xuất vũ khí cho cuộc khởi nghĩa. Ảnh: Minh Sơn
Để chuẩn bị cho khởi nghĩa ở Quảng Ngãi, vào tháng 7/1945, theo chỉ đạo của Đảng, Đại đội Hoàng Hoa Thám và Đại đội Phan Đình Phùng đã tích cực phát triển lực lượng. Đáp ứng nhu cầu về vũ khí, ngoài việc tước súng địch, thì nhiều lò rèn vũ khí được thành lập và đêm ngày nổi lửa rèn giáo, rèn gươm. Cụ Huỳnh Văn Thanh ở xã Ba Động, huyện Ba Tơ, năm nay 94 tuổi, 70 năm tuổi Đảng. Ông từng làm thợ rèn rèn giáo, rèn gươm cho quân du kích chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa kể: “Hồi đó tui rèn giáo gươm phục vụ cho Khởi nghĩa Ba Tơ, sau đó, xuống Núi Lớn rèn giáo gươm cho quân du kích. Xuống đó, mọi thứ đều thiếu thốn. Nhưng mình phải có trách nhiệm nên cố gắng làm”.
Tổng khởi nghĩa tháng 8 và giành chính quyền ở tỉnh lỵ Quảng Ngãi. Ảnh: Minh Sơn
Du kích Ba Tơ, lực lượng nòng cốt của khởi nghĩa giành chính quyền ở Quảng Ngãi, một lực lượng làm nên những điều kì diệu. Từ những người yêu nước, theo Đảng hoạt động chính trị, bị Pháp bắt bỏ tù, rồi bị quản thúc ở Căng An Trí Ba Tơ. Thế nhưng, những chiến sĩ cách mạng trung kiên tự học tập, rèn luyện tiến hành khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền ở huyện lỵ Ba Tơ vào ngày 11/3/1945. Rồi sau đó, thành lập Đội du kích, tích cực chuẩn bị lực lượng. Để rồi, ngày 14/8 năm 1945, khi mệnh lệnh khởi nghĩa của Tỉnh ủy Quảng Ngãi được ban bố ở làng Thi Phổ Nhất, huyện Mộ Đức, thì du kích Ba Tơ trở thành lực lượng nòng cốt trong khởi nghĩa, đủ sức đánh bại quân đội Nhật tinh nhuệ ở Mõ Cày và Tú Sơn ở huyện Mộ Đức; Xuân Phổ, An Hội ở huyện Tư Nghĩa; Châu Ổ ở huyện Bình Sơn. Lượng lực du kích Ba Tơ trực tiếp tham gia giành chính quyền ở nhiều châu lỵ, huyện lỵ rồi cùng với lực lượng tự vệ đỏ và nhân dân tiến về giành chính quyền ở tỉnh lỵ Quảng Ngãi.
Thành phố Quảng Ngãi sau 75 năm. Ảnh: Minh Sơn
75 mùa thu, nhớ lại để tự hào về cuộc khởi nghĩa tháng 8 và khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Cuộc tổng khởi nghĩa khắp cả nước trong mùa thu ấy sẽ vang mãi trong lòng dân tộc. Và Quảng Ngãi xứng đáng và tự hào là một trong những tỉnh đầu tiên tiến hành khởi nghĩa tháng 8/1945, vào ngày 14/8 sớm hơn so với lệnh tổng khởi nghĩa tháng 8 trong cả nước và tổ chức ra mắt Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Ngãi, thời điểm đó là tỉnh Lê Trung Đình vào ngày 30/8/1945./.
Quý Cầu