Tin giả giữa tâm lũ - Hành vi vô nhân tính

QNgTV- Trong đợt lũ lịch sử tại các tỉnh Nam Trung Bộ vừa qua, khi hàng chục nghìn người dân đang vật lộn trong dòng nước xiết, từng phút giây gồng mình giữ lấy sự sống, thì trên không gian mạng lại xuất hiện một “dòng lũ khác” không kém phần nguy hiểm, đó là “lũ tin giả”. Những nội dung sai sự thật là hành vi vô nhân tính, gây hoang mang cực độ cho cộng đồng và tác động trực tiếp đến công tác cứu hộ, cứu nạn.

Rạng sáng 19/11, khi nhiều khu vực phía Đông Gia Lai bị ngập sâu, lực lượng chức năng đang căng mình ứng cứu, thì một người đàn ông đã sử dụng fanpage có hơn 270.000 người theo dõi để tung thông tin “tạm dừng cứu nạn, cứu hộ” và “lực lượng công an đã rút về”. Chỉ vài dòng đăng tải đã lan truyền với tốc độ chóng mặt, khiến nhiều người tin rằng, họ bị bỏ rơi giữa tâm lũ. Trong khi đó, Công an tỉnh Gia Lai khẳng định, thời điểm xuất hiện tin giả, hơn 530 cán bộ, chiến sĩ cùng 11 trung đội xung kích vẫn đang triển khai các phương án cứu hộ tại hiện trường, di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm.

Không chỉ Gia Lai, ngay hôm sau, tin giả cũng tràn đến Khánh Hòa trong những giờ phút khẩn cấp. Các thông tin “vỡ đập Am Chúa”, “vỡ đập Suối Dầu” lan rộng trên mạng xã hội, khiến người dân hoảng loạn, nhiều gia đình gom đồ bỏ chạy trong đêm. Đây là những thông tin sai sự thật, tạo ra sự hỗn loạn không đáng có và ảnh hưởng đến việc điều hành, ứng phó của chính quyền địa phương. Tại Đắk Lắk, một phụ nữ xuất hiện trong clip loan truyền thông tin bịa đặt về “sập nhà nghỉ khiến hàng chục người chết”. Ngay trong tâm lũ, nội dung này tung dày đặc trên không gian mạng, không chỉ gây hoảng sợ, mà còn khiến lực lượng chức năng phải điều tra, xác minh giữa thời điểm nước lũ đang đe dọa địa bàn.

Đáng lo ngại hơn, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo khiến tin giả trở nên tinh vi hơn bao giờ hết. Những ngày mưa lũ, mạng xã hội tràn ngập clip và hình ảnh được tạo bằng AI, mô phỏng cảnh thiên tai thảm khốc, gây nhầm lẫn và kích động cảm xúc. Nhiều video đạt hàng trăm nghìn lượt xem chỉ trong vài giờ, lấn át cả thông tin cảnh báo khẩn từ chính quyền. Một số đối tượng thậm chí lợi dụng sự hoảng loạn để gắn kèm quảng cáo sản phẩm chống thiên tai, kích động người dân mua hàng bằng những câu từ như “chuẩn bị trước khi quá muộn”. Tin giả, tin xấu độc đã trở thành thứ virus truyền nhanh hơn cả nước lũ.

Sự nguy hiểm của tin giả không còn dừng ở mức gây hiểu lầm. Trong bối cảnh thiên tai, mỗi thông tin sai lệch đều có khả năng đẩy người dân vào tình thế nguy hiểm, phá vỡ các kế hoạch ứng cứu và làm suy giảm niềm tin vào chính quyền. Tin giả trong thiên tai là hành vi gây hại trực tiếp đến tính mạng con người, là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia và trật tự xã hội.

Trong khi đó, tại Quốc hội, Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo đang được thảo luận, tạo hành lang pháp lý quản lý hoạt động phát triển, cung cấp và sử dụng AI. Dự thảo nêu rõ yêu cầu minh bạch, gắn nhãn đối với nội dung có yếu tố giả mạo, ngụy tạo, đặc biệt là sản phẩm deepfake có nguy cơ gây hiểu lầm hoặc gây hại. Luật cũng phân loại AI theo mức độ rủi ro và cấm tuyệt đối hệ thống có rủi ro, bao gồm cả những nội dung giả mạo gây tác động nghiêm trọng đến an ninh, trật tự hoặc lợi dụng điểm yếu của nhóm dễ bị tổn thương. Đáng chú ý, dự thảo đưa ra mức xử phạt đến 2 tỷ đồng đối với tổ chức và 1 tỷ đồng đối với cá nhân vi phạm. Đây chính là công cụ pháp lý đủ mạnh để xử lý triệt để tình trạng ngụy tạo nội dung gây hại như thời gian qua. Tuy nhiên, luật pháp dù mạnh mẽ đến đâu cũng không thể thay thế ý thức mỗi công dân. Bởi, chỉ cần một lần nhấn nút chia sẻ thiếu kiểm chứng, ai đó có thể vô tình trở thành mắt xích lan truyền tin giả. Ngăn chặn thông tin độc hại không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng mà là trách nhiệm của từng người sử dụng mạng xã hội. Trong thời đại thông tin tràn ngập, mỗi người dân phải trở thành một “người gác cổng thông tin” trước khi trở thành nạn nhân của chính tin giả.

Tin giả, nhất là tin giả trong thiên tai, không chỉ đơn thuần là sự thiếu trách nhiệm mà còn là hành vi trái với đạo lý, trái với lương tâm. Khi hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ đang dầm mình trong mưa lũ, khi người dân đang mong chờ từng thông tin chính xác để bảo vệ sự sống thì những kẻ gieo rắc thông tin bịa đặt đã tiếp tay cho nỗi hoảng loạn và cản trở những nỗ lực cứu trợ đang được triển khai từng giờ.

Phải xử lý thật nghiêm, không khoan nhượng với những người cố tình tung tin giả để trục lợi hoặc gây bất ổn xã hội. Càng phải đề cao tinh thần cảnh giác, trách nhiệm của công dân trong môi trường số. Chỉ khi mỗi người biết lựa chọn, lan tỏa thông tin đúng đắn và lên án cái xấu, cộng đồng mới có thể đứng vững trước “dòng lũ” độc hại của tin giả, để những giá trị thật sự, nhân văn được lan tỏa mạnh mẽ hơn giữa lúc hoạn nạn.