Những thách thức trực tiếp trong phòng, chống tham nhũng trong thời gian tới

QNgTV- Chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền được thực hiện nhanh chóng, song cơ chế kiểm soát quyền lực chưa thực sự rõ ràng cũng dẫn tới nguy cơ buông lỏng quản lý, tạo điều kiện cho vi phạm xảy ra. Trong báo cáo thẩm tra sơ bộ về công tác của Chính phủ, Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, đây cũng là những thách thức trực tiếp đối với công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiện nay và cả trong thời gian tới.

Theo đánh giá của Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, trong năm 2025, công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh ở cả Trung ương và địa phương. Tuy nhiên, tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn diễn biến phức tạp trên một số lĩnh vực như: lao động, y tế, giám định pháp y tâm thần, quản lý, sử dụng đất đai, xây dựng, đấu thầu, quản lý tài nguyên, khoáng sản, sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh,...; tham nhũng tiếp tục xảy ra ngay trong cơ quan tư pháp, cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan có nhiệm vụ phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn còn nhiều.

Về cơ bản, Thường trực Ủy ban tán thành với đánh giá của Chính phủ về tình hình tham nhũng năm 2025, theo đó: “tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn diễn biến phức tạp; xảy ra trong khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước; tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp chưa được giải quyết triệt để, cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội”.  Thực trạng về tình hình tham nhũng vừa nêu cho thấy còn có sự buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm của nhiều tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu trong công tác quản lý nhà nước ở một số lĩnh vực.

Báo cáo thẩm tra chỉ rõ, việc triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn chưa thực sự phát huy hiệu quả, nhiều biện pháp phòng ngừa còn mang tính hình thức. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được quan tâm đúng mức. Việc khắc phục tình trạng cán bộ, công chức, viên chức thiếu bản lĩnh, đùn đẩy, né tránh trách nhiệm, sợ sai không dám làm còn chậm, gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội và giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp. Báo cáo thẩm tra nhấn mạnh, nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực là thực trạng đã được nhận diện rõ từ nhiều năm qua nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả.

Thường trực cơ quan thẩm tra chỉ rõ, trong bối cảnh năm 2025, việc ban hành mới, sửa đổi, bổ sung số lượng lớn các đạo luật theo tinh thần đổi mới tư duy lập pháp, luật chỉ quy định nguyên tắc, những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề cụ thể, những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động giao Chính phủ quy định; cùng với cơ chế giải quyết khó khăn, vướng mắc quy định tại Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội cho phép Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật có nội dung khác với luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ lợi dụng kẽ hở pháp lý để tham nhũng, trục lợi.

Chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền được thực hiện nhanh chóng, song cơ chế kiểm soát quyền lực chưa thực sự rõ ràng cũng dẫn tới nguy cơ buông lỏng quản lý, tạo điều kiện cho vi phạm xảy ra... Vì vậy, cần phân tích rõ “nguy cơ” của tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đối với sự tồn vong của chế độ để dự báo đúng tình hình.Đồng thời, tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế của công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, trên cơ sở đó xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và đề ra giải pháp đột phá để phòng, chống có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Với công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực  năm 2026, Thường trực cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu bổ sung hoặc làm rõ hơn về một số phương hướng, nhiệm vụ cụ thể. Như, chuyển trọng tâm sang phòng ngừa, chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn, kiên quyết không để tái diễn các sai phạm cũ.

Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đề nghị tiếp tục tăng cường thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các sai phạm, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, tập trung vào các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Như, quản lý, sử dụng đất đai, xây dựng, đấu thầu, quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, xử lý đối với các trụ sở công dôi dư sau sắp xếp, quản lý tài nguyên, khoáng sản, lĩnh vực lao động, y tế, an toàn thực phẩm,... Đồng thời, cũng cần tiếp tục quan tâm ngăn chặn tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, “tham nhũng vặt”, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp.