Sáng nay 24/3, UBND tỉnh Quảng Ngãi long trọng tổ chức Lễ công bố và đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hoá Sa Huỳnh. Buổi lễ được tổ chức vào ngày kỷ niệm 48 năm giải phóng tỉnh Quảng Ngãi. Dự lễ có Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đặng Ngọc Huy, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đặng Văn Minh, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Nguyễn Cao Phúc, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQVN tỉnh Võ Thanh An, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Trần Hoàng Tuấn, Trưởng Ban Tổ chức Lễ. Dự Lễ còn có các Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, các Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, lãnh đạo tỉnh qua các thời kỳ, lãnh đạo các Sở, ban, ngành, hội đoàn thể, các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Về dự lễ còn có Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Văn Liêm, Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia cùng các Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, các nhà nghiên cứu khoa học về văn hóa Sa Huỳnh cùng đông đảo người dân, du khách trong và ngoài tỉnh.
Quảng Ngãi đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hoá Sa Huỳnh
Trong bài diễn văn đọc tại buổi lễ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Trần Hoàng Tuấn, Trưởng Ban Tổ chức Lễ nhấn mạnh, tỉnh Quảng Ngãi luôn tự hào là địa phương đầu tiên phát hiện, khai quật các di tích Văn hóa Sa Huỳnh, là nơi có địa danh mà nền văn hóa mang tên, cũng là trung tâm của Văn hóa Sa Huỳnh - một trong 3 trung tâm văn minh ở thời đại kim khí phát triển rực rỡ trên đất nước Việt Nam trong thế giao thoa, tương tác với Văn hóa Đông Sơn ở vùng đồng bằng Bắc bộ và Văn hóa Óc Eo ở vùng Đông Nam bộ.
Trong hơn một thế kỷ qua, các nhà khoa học quốc tế và Việt Nam đã dành nhiều tâm huyết, sức lực để tìm tòi, nghiên cứu và giải mã một nền văn hóa phát triển rực rỡ mà cũng hết sức kỳ bí này. Từ khi phát hiện đến nay, các cơ quan nghiên cứu của Việt Nam trong đó có tỉnh Quảng Ngãi, đã không ngừng nỗ lực trong phát hiện, khai quật, phục dựng, nghiên cứu về Văn hóa Sa Huỳnh và đã đạt được những bước tiến đáng kể. Các nhà khoa học đã phát hiện được nhiều di tích Văn hóa Sa Huỳnh tại các tỉnh từ Quảng Bình đến Bình Thuận, Đồng Nai, từ các cồn cát ven biển đến đảo Lý Sơn, lên vùng Trường Sơn hiểm trở, với hàng ngàn hiện vật đã được phát hiện và phục hồi.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Hoàng Tuấn
Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Hoàng Tuấn, Trưởng Ban Tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hoá Sa Huỳnh nhấn mạnh: Có thể nói, Quảng Ngãi là “cái nôi” của Văn hoá Sa Huỳnh với hàng loạt di tích tiền Sa Huỳnh và Sa Huỳnh đã được nghiên cứu như: Long Thạnh, Bình Châu, Gò Văng, Núi Sứa, Gò Quách, Gò Quê, Tịnh Thọ, Xuân Phổ, Gò Kim, Xóm Ốc, Suối Chình vv… Nói đến Văn hóa Sa Huỳnh là người ta nghĩ đến những khu mộ chum rộng lớn với các chum gốm to, nhỏ, cao khác nhau, là nói đến những đồ trang sức bằng thuỷ tinh, bằng mã não rất độc đáo; những khuyên tai hai đầu thú, hạt cườm, những bình gốm con tiện, bát đồng, chậu, vò… những đồ gốm này đều được trang trí hoa văn đẹp và tinh xảo. Nhưng không chỉ có vậy, gắn liền với Văn hóa Sa Huỳnh còn có đầm An Khê và lạch An Khê - đây là đầm nước ngọt lớn nhất tỉnh Quảng Ngãi, một đầm nước ngọt đặc biệt có giá trị và là một bộ phận hữu cơ của hệ sinh thái Sa Huỳnh, mang lại những điều kiện cần thiết cho cuộc sống của cư dân bản địa. Trong quá khứ và hiện tại, đầm An Khê và lạch An Khê luôn giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái hội tụ núi - rừng - đầm - dải cát ven biển và biển, vừa giúp con người đương đại hình dung sinh cảnh của con người từng tồn tại nơi đây từ nhiều ngàn năm trước, vừa là một bộ phận hợp thành cảnh quan thiên nhiên độc đáo của vùng đất - biển Sa Huỳnh - một địa danh nổi tiếng cả nước và quốc tế.
Với những giá trị lịch sử đặc biệt của Văn hóa Sa Huỳnh, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND thị xã Đức Phổ tiến hành xây dựng hồ sơ khoa học trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thẩm định trình Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt tại Quyết định số 1649 ngày 29/12/2022. Di tích gồm 06 địa điểm được khoanh vùng bảo vệ, đó là: Địa điểm Thạnh Đức thuộc phường Phổ Thạnh, là nơi được nhà sử học người Pháp ViNet phát hiện đầu tiên khu mộ chum vào năm 1909, đánh dấu mốc năm phát hiện đầu tiên Văn hóa Sa Huỳnh trên đất nước ta. Địa điểm Long Thạnh hay còn gọi là Gò Ma Vương, thuộc phường Phổ Thạnh là nơi mà các nhà khoa học trong và ngoài nước khai quật, phát hiện hai khu cư trú và mộ táng nằm gần nhau, tầng văn hóa cư trú dày gần 2m. Địa điểm Phú Khương thuộc xã Phổ Khánh, từ năm 1923, được khai quật và phát hiện hàng trăm mộ chum. Quần thể di tích Champa gồm có tháp Núi Một, tháp Gò Đá, cầu Đá, miếu Champa, bia ký Vũng Bàng, hệ thống giếng Champa, con đường xếp đá cổ, hệ thống mương dẫn nước cổ. Địa điểm Đầm An Khê và lạch An Khê - sông Cửa Lỗ thuộc xã Phổ Khánh và Phường Phổ Thạnh, một di sản thiên nhiên, các thềm biển, đụn cát được hình thành và ổn định cách đây trên 3.000 năm, trước khi người Sa Huỳnh đến cư trú.
Các điểm di tích trên tạo nên một không gian sinh tồn, sinh thái nhân văn của cư dân cổ Sa Huỳnh, tiếp nối là cư dân Chăm pa và sau này là Đại Việt đã để lại rất nhiều di vật hội tụ đầy đủ tính nguyên vẹn, tính xác thực và tính nổi bật về lịch sử văn hóa. Đây là một không gian lịch sử, sinh thái, văn hóa nhân văn quý hiếm, rất có giá trị cần được bảo vệ.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Hoàng Tuấn, Trưởng Ban Tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hoá Sa Huỳnh nhấn mạnh: Di tích Văn hóa Sa Huỳnh, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi được Thủ tướng Chính phủ công nhận là di tích quốc gia đặc biệt, đây là niềm vinh dự lớn và cũng là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị đặc biệt của di tích. Để tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về những giá trị của di tích, thu hút khách tham quan du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời gian đến, nhân buổi lễ trang trọng và đầy ý nghĩa này, tôi kêu gọi các cấp ủy đảng, chính quyền và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi hãy chung sức, đồng lòng gìn giữ, bảo vệ và phát huy giá trị của di tích Văn hóa Sa Huỳnh để di tích này mãi mãi là niềm tự hào, là tài nguyên quý báu của Nhân dân tỉnh Quảng Ngãi. Tôi đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và UBND thị xã Đức Phổ sớm có kế hoạch, giải pháp huy động các nguồn lực, mà nhất là sự tham gia đông đảo của người dân trong vùng di tích để phục dựng truyền thống văn hóa tốt đẹp, các làng nghề truyền thống của người Sa Huỳnh; tiếp tục sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị di tích, kết hợp với phát triển du lịch góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và từng bước đạt các tiêu chí để xây dựng hồ sơ trình UNESCO ghi danh Văn hóa Sa Huỳnh là di sản văn hóa thế giới.
Tại buổi lễ, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đặng Văn Minh thừa ủy quyền Thủ tướng Chính Phủ và Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Văn Liêm, Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, Tổng Biên tập Tạp chí Khảo cổ học Việt Nam đã trao Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Văn Liêm, Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, Tổng Biên tập Tạp chí Khảo cổ học Việt Nam nhấn mạnh: Những hiện vật của Văn hóa Sa Huỳnh có giá trị rất lớn và được các nhà khoa học, khảo cổ học đánh giá rất cao. Sự hiện diện của nền văn hóa cổ này tại tỉnh Quảng Ngãi thật sự là một thế mạnh không phải nơi nào cũng có. Với những giá trị đặc biệt đó, di tích Văn hóa Sa Huỳnh đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt thể hiện sự quan tâm đặc biệt và đánh giá cao của Đảng, Nhà nước đối với vài trò và những giá trị to lớn của Văn hóa Sa Huỳnh trong lịch sử. Đây cũng là sự ghi nhận đối với những nỗ lực cùng những đóng góp tích cực của tỉnh Quảng Ngãi trong việc gìn giữ và phát huy giá trị đặc biệt của di sản Văn hóa Sa Huỳnh.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Văn Liêm, Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Văn Liêm, Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia cho biết: Nhân sự kiện đặc biệt này, tôi xin gửi lời chúc mừng và chia vui với Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi về niềm tự hào và vinh dự to lớn này. Thưa toàn thể quý vị đại biểu và thưa toàn thể Nhân dân. Năm 2019, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia đến khảo sát các di sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi và nhận định di tích Văn hóa Sa Huỳnh là một di sản văn hóa vô giá cần được trân trọng, gìn giữ và phát huy. Để đưa di tích Văn hóa Sa Huỳnh trở thành Di sản văn hóa thế giới trong thời gian tới nhằm giáo dục lịch sử, văn hóa cho các thế hệ, đồng thời trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách cả nước và bạn bè quốc tế. Để thực hiện hóa được mong ước này, trước mắt Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia mong muốn tỉnh Quảng Ngãi cần triển khai một số công việc sau đây. Một là triển khai có hiệu quả các giải pháp nhằm bảo tồn, tôn tạo và phát huy di sản Văn hóa Sa Huỳnh gắn với phát triển du lịch. Ưu tiên việc triển khai nghiên cứu, khai khảo cổ các điểm mới nhằm tiếp tục phát hiện những dấu tích của Văn hóa Sa Huỳnh đang còn chìm dưới lòng đất. Đồng thời, cần đầu tư nâng cấp Nhà trưng bày Văn hóa Sa Huỳnh thành Bảo tàng Văn hóa Sa Huỳnh. Hai là đặc biệt quan tâm đến việc quản lý, bảo tồn và phát huy di tích Văn hóa Sa Huỳnh; giữ gìn và phát huy các giá trị xung quanh khu vực đầm An Khê về tri thức dân gian, về ẩm thực, nghề truyền thống đúng với bản sắc văn hóa dân tộc và địa phương, tiến tới xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới trong thời gian tới. Ba là Văn hóa Sa Huỳnh nằm trong vùng duyên hải ven biển và hải đảo - là những vùng du lịch nổi tiếng của Việt Nam, do đó có điều kiện để phát huy giá trị trong du lịch, quảng bá văn hóa. Đặc biệt là những di vật của văn hóa Sa Huỳnh rất độc đáo, mang tính thẩm mĩ cao. Vì vậy cần được đầu tư, khai thác và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên vô giá này, đưa di tích Văn hóa Sa Huỳnh thành điểm đến của du lịch và hấp dẫn bền vững mang tầm khu vực và quốc tế. Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia luôn sẵn lòng hỗ trợ hết sức mình để cùng với tỉnh Quảng Ngãi chung tay, góp sức bảo vệ và phát huy giá trị kho tàng di sản Văn hóa Sa Huỳnh xứng tầm với di tích quốc gia đặc biệt.
Tinh thần, khí thế từ buổi Lễ công bố Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh, Quảng Ngãi tin tưởng sẽ tiếp tục phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh, gắn với phát triển du lịch bền vững, quyết tâm xây dựng và phát triển tỉnh Quảng Ngãi ngày càng giàu đẹp, văn minh. Quảng Ngãi cũng mong muốn Hội đồng di sản quốc gia sẽ tiếp tục hướng dẫn về chuyên môn để di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh thực sự là điểm đến nghiên cứu, học tập và tham quan của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, của học sinh, sinh viên và du khách trong và ngoài nước. Tỉnh Quảng Ngãi sẽ tiếp tục lập hồ sơ trình Unesco công nhận di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh là di sản Văn hóa thế giới./.
Thời sự Truyền hình PTQ 19h45 ngày 24/3/2023/Minh Hiền, Duy Hưng